Το μαύρο σύννεφο που το λένε "κατάθλιψη"

Η συζήτηση (και η αναζήτηση) ενός δρόμου. Μια μητέρα συζητά (και οδοιπορεί) μαζί με την (πολυαγαπημένη) θυγατέρα.

Όταν το Παιδί κλειστεί στον εαυτό του, δεν ακούει πλέον.

Η Μητέρα είναι η Φωνή.

Η Μητέρα είναι το Χτύπημα στην Πόρτα της Ψυχής.

Η Μητέρα αρχίζει να ρωτάει. Ξέρει πως δεν θα πάρει απαντήσεις. Οι ερωτήσεις όμως θα κάνουν την δουλειά τους. Σπόροι είναι οι ερωτήσεις που θα  πέσουν στην ψυχή του παιδιού της. Όλο και κάποιος θα φυτρώσει. Η Μητέρα ξέρει πως πρέπει να είναι προσεχτική, να μην προσβάλλουν οι ερωτήσεις το Παιδί της, Να ΜΗΝ το κάνουν να νιώσει ΕΝΟΧΟ.

Τα παιδιά δεν φταίνε ποτέ.

Οι γονείς? Όχι, δεν φταίνε ούτε και αυτοί. Κανένας δεν φταίει!

- Γιατί δεν μιλάς ;

-……

Η λεπτή φωνή στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής σωπαίνει, η Μητέρα ξέρει πως το Παιδί θα της κλείσει το τηλέφωνο. Θα της στερήσει το Δικαίωμα να σταθεί δίπλα στο παιδί της. Όμως αυτή έγινε μάνα για να αγαπάει το παιδί. Και Αγάπη θα πει Δεν Εγκαταλείπω.

- Τι νομίζεις πως είναι η Κατάθλιψη;

- …….

- Εντάξει, αφού δεν μου απαντάς θα σου πω εγώ τι είναι η κατάθλιψη. Κατάθλιψη είναι η Σιωπή. Έχεις κατάθλιψη όσο δεν μιλάς. Η θεραπεία της κατάθλιψης είναι η φωνή σου. ΜΙΛΑ! Πες όσα σκέφτεσαι! Πες όσα σκέφτεσαι χωρίς να ντραπείς. Τι λόγο έχεις εσύ να ντραπείς; Κανένας άνθρωπος δεν πρέπει να ντρέπεται για τις σκέψεις του, κανένας δεν πρέπει να δειλιάζει μπροστά στις επιθυμίες του. Γιατί οι άνθρωποι δεν είμαστε φτιαγμένοι μόνο από καλές σκέψεις, καλές πράξεις, καλές προθέσεις. Έχουμε κάθε δικαίωμα στις "κακές" σκέψεις, είναι κι αυτές κομμάτι του εαυτού μας. Ξέρεις εσύ κανένα παιδί που δεν ζήλεψε το αδελφάκι του; Πες λοιπόν όσα σκέφτεσαι σε μένα που δεν θα σε κρίνω. Πες τα για να τα ακούσεις και να τα αποδεχτείς. Όταν λέμε τις σκέψεις μας μπορούμε να τις ακούσουμε. Κι όταν ακούσουμε τις σκέψεις μας τι γίνεται; Μερικές από αυτές θα μας φανούν ανόητες. Έτσι θα απαλλαγούμε από αυτές. Άλλες θα μας φανούν "ότι ισχύουν" Καλές ή κακές, είναι δικές μας σκέψεις και δεν έχουμε παρά να τις αποδεχτούμε. Αυτές είναι. Όταν θα γίνεις ενήλικος θα καταλάβεις ότι διαφέρει "Να σκέφτεσαι άσχημα" από το "Να πράττεις άσχημα". Και διαφέρει πάρα πολύ.

- Γιατί δεν μπορώ να πω σε κανέναν τις σκέψεις μου;

- Γιατί Δεν Εμπιστεύεσαι. Και δεν φταις εσύ για αυτό, η ευθύνη είναι δική μου, της μητέρας σου. Η πρώτη σχέση που έχουμε σαν βρέφη με τη μητέρα μας καθορίζει την ικανότητα μας να Εμπιστευόμαστε  τους άλλους, να τους φέρνουμε κοντά μας ή να τους απορρίπτουμε και να είμαστε καχύποπτοι. Όταν γεννήθηκες εσύ, όσο κι αν σ' αγαπούσα, -και σ' αγαπούσα πολύ- εγώ ήμουν τρομαγμένη από την ευθύνη και μόνη και ….. πολλά ακόμα που πρέπει να ξέρεις.

- Δηλαδή, όταν ένα παιδί δεν έχει καλή σχέση με την μητέρα του, δεν θα  καταφέρει να κάνει τους άλλους να το αγαπήσουν; Θα είναι καχύποπτο και θα ζήσει μόνο του;

- Δεν θα σου πω ψέματα, υπάρχουν πολλές πιθανότητες να συμβεί αυτό. Υπάρχουν άνθρωποι που σε όλη τους τη ζωή μένουν τα παιδιά που η μητέρα τους δεν τα αγάπησε. Φοβισμένοι ή βίαιοι ή απαθείς χαρακτήρες που δεν επιτρέπουν σε κανέναν να τους πλησιάσει. Όμως ακόμα πιο συχνά τα καταφέρνουν. Είτε γιατί κάποιος αντικατέστησε τη μητέρα τους με την δική του αγάπη και τη φροντίδα που τους έδειξε όταν ήταν παιδιά, είτε -και προσεξέ το- γιατί παρά τις δυσκολίες της παιδικής τους ηλικίας κατάφεραν να γίνουν ενήλικες. Ενήλικας δε σημαίνει μόνο ότι είμαι πάνω από μια ηλικία.  Ενήλικας σημαίνει ότι καταλαβαίνω το παρελθόν μου αλλά δεν είμαι σκλάβος του, Ζω στο Παρόν, δεν είμαι ένα φοβισμένο παιδί.

- Τι κάνει ένας ενήλικος όταν φοβάται;

- Πηγαίνει σε έναν καθρέφτη!

- …..

- Ναι, μη σου φαίνεται περίεργο, αυτό ακριβώς κάνει ο Ενήλικος όταν φοβάται. Πηγαίνει σε έναν καθρέφτη  και κοιτάζεται. Στον καθρέφτη βλέπει πως στην πραγματικότητα δεν είναι Εκείνος που φοβάται αλλά ένα μικρό παιδί. Όλοι μας κουβαλάμε ένα μικρό παιδί μέσα μας και βασίζουμε τη ζωή μας πάνω στα πρώτα μηνύματα που δεχτήκαμε. Θα μάλωνες ένα τρίχρονο παιδί επειδή φοβάται; Μήπως θα το έπαιρνες αγκαλιά και θα το ησύχαζες και θα του εξηγούσες πως δεν υπάρχει κανένας λόγος για να φοβάται, πως το σκοτάδι δεν είναι τίποτα περισσότερο από έναν ήλιο που δεν μπορεί να δει και πως μετά τη νύχτα έρχεται πάντα η μέρα; Στο χέρι σου είναι αν θα περάσεις όλη σου τη ζωή σαν τρίχρονο που δεν το πήραν αγκαλιά όταν φοβόταν.

- Τι κάνει ένας ενήλικος όταν δεν του αρέσει ο εαυτός του;

- Αναρωτιέται. Τι ξέρει για τον εαυτό του; Ξέρει μόνο πως έχει ξοδέψει πολύ χρόνο με το να είναι θυμωμένος με τα ελαττώματα του. Ξέρει πως είναι "δειλός", πως είναι "χαζός" και πολλά τέτοια ακόμα. Ξέρει επίσης πως έχει ορισμένα φυσικά χαρακτηριστικά που δεν είναι δυνατόν (ή είναι πολύ δύσκολο) να αλλάξουν. Ξέρει πως είναι πολύ χοντρός, πολύ αδύνατος, πολύ κοντός, έχει μεγάλο κεφάλι ή έχει μεγάλη μύτη. Αυτά που ξέρει για τον εαυτό του, τα έμαθε ασκώντας του κριτική για ατέλειωτες ώρες. Ο Ενήλικος, όταν δεν του αρέσει ο εαυτός του, ψάχνει να βρει τι τον εμποδίζει να είναι αποδεκτός και αξιοσέβαστος. Καταλαβαίνει πως δεν είναι  τα εξωτερικά του χαρακτηριστικά αλλά η δική του πεποίθηση πως φταίει η εμφάνισή και ο χαρακτήρας του για όσα του συμβαίνουν. Κατά βάση όμως σκασίλα του για όλα αυτά. Του φτάνει μόνο πως Ζει. Ξέρει πως η ζωή είναι προνόμιο. Είναι παρά πολύ ωραίο να ζεις, να χαίρεσαι βλέποντας το φως του ήλιου, τους άλλους ανθρώπους, τα παιδιά που πηγαίνουν σχολείο. Αυτά του αρέσουν του Ενήλικου, δεν ασχολείται και πολύ με τον εαυτό του.

Η κατάθλιψη είναι η πιο διαδεδομένη ψυχική πάθηση στην εποχή μας (σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας αγγίζει το 15% έως 20% του πληθυσμού , ανεξαρτήτου ηλικίας και φύλου) και παρουσιάζεται σε ήπια, μέτρια και βαριά μορφή. Οι σύγχρονοι ρυθμοί ζωής, η κοινωνική αποξένωση και η έλλειψη ισχυρών οικογενειακών δεσμών είναι βασικοί παράγοντες που είτε δημιουργούν είτε εντείνουν μία τέτοια κατάσταση.

Βασικότερο χαρακτηριστικό για την διαπίστωση καταθλιπτικών συμπτωμάτων είναι η γνωστική τριάδα:
1)    Αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό του.
2)    Αρνητικές σκέψεις για την κοινωνία και το κοινωνικό περιβάλλον
3)    Αρνητικές σκέψεις για το μέλλον

Ένας άνθρωπος που πάσχει από κατάθλιψη μπορεί να έχει και τα τρία αυτά χαρακτηριστικά ή ένα συνδυασμό αυτών. Τα βασικά συμπτώματα της νόσου είναι τα ακόλουθα αισθήματα:
1)    Κατωτερότητας (αίσθημα χαμηλής αυτοεκτίμησης – οι άλλοι είναι ανώτεροι από τον ίδιο)
2)    Λύπης (αίσθημα μελαγχολίας, που μπορεί να εκφραστεί με κλάματα, απομόνωση, διαταραχή στον ύπνο κλπ)
3)    Ενοχής (αίσθημα πως φταίει για όλα όσα συμβαίνουν και πως πρέπει να τιμωρηθεί)

Υποθέτω πως οι περισσότεροι γονείς δεν θα αναγνωρίσουν πως η κακή διάθεση του παιδιού τους, η έντονη  αμφιθυμία (τη χαρούμενη διάθεση την ακολουθεί μια απότομη εναλλαγή θλίψης, συνήθως χωρίς σοβαρή αιτία), η έλλειψη αυτοεκτίμησης, ο φόβος της απώλειας στις διάφορες μορφές του (όπως είναι ο φόβος της απόστασης, του αποχωρισμού, το να μην μένει το παιδί μόνο του) είναι αποδείξεις της καταθλιπτικής ιδιοσυγκρασίας του. Αυτό μεταφράζεται πως θα πρέπει να το βοηθήσουν λίγο περισσότερο από το συνηθισμένο στο  να εξελιχθεί σαν αυτόνομη προσωπικότητα.   Όμως η καταθλιπτική ιδιοσυγκρασία δεν σημαίνει υποχρεωτικά πως το παιδί έχει ανάγκη από ιατρική βοήθεια ή υποστήριξη από ψυχολόγο. Μια οικογένεια με υπεύθυνους γονείς, που ανατρέφουν τα παιδιά με συνειδητό τρόπο είναι αρκετή για να δημιουργήσει έναν υγιή ενήλικα.

Δυστυχώς ακόμα και οι ειδικοί επιστήμονες δεν κάνουν κατανοητό στους πελάτες τους ότι η  Κατάθλιψη Δεν είναι ψυχική αρρώστια. Αντίθετα  επιμένουν να την παρουσιάζουν σαν σοβαρή αρρώστια, με διαστάσεις επιδημίας που θα οδηγήσει πολλούς ανθρώπους στην αυτοκτονία. Η κατάθλιψη πρώτα από όλα είναι τρόπος σκέψης που κάνει το άτομο να αισθάνεται θυματοποιημένο, αδύναμο και παθητικό. Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα, που τόσο εύκολα φτάνουν στα χέρια των "ασθενών", έχουν βοηθήσει πολλούς συνανθρώπους μας, που πάσχουν από βαριάς μορφής κατάθλιψη, να θεραπευτούν. Όμως έχουν καταστρέψει πολύ περισσότερους. Γιατί κάθε δυσκολία που -δεν μπορεί- θα συμβεί στη  ζωή όλων μας, δεν είναι παρά μια αρένα που μας προκαλεί να εμφανιστούμε με τα όπλα  μας και να δώσουμε  τη μάχη μας. Και υπάρχει ένα όπλο που είναι πάντα στη διάθεση του καθενός από εμάς. Η κοινή λογική, το μυαλό που σκέφτεται. Χρησιμοποιήστε αυτό το όπλο και θα είστε ανίκητοι, απρόσβλητοι από κάθε ψυχική αρρώστια. Αν είστε γονείς θέστε το προτεραιότητα, να μάθετε στα παιδιά σας να είναι λογικά. Πως θα το κάνετε αυτό; Αφήστε στην άκρη τα "πρέπει" και πιάστε δουλειά με τα "μπορώ" και τα "θέλω". Τα παιδιά χρειάζονται εξηγήσεις, ακριβείς και κατάλληλες για την ηλικία τους, όχι μομφές και ηθικολογίες.

Η λογική υπαγορεύει να βοηθείσετε τα παιδιά σας να εξελιχθούν σε αυτόνομες προσωπικότητες. Όταν ζείτε παραμελώντας τις ανάγκες και τις επιθυμίες σας, ακόμα και για "χάρη των παιδιών", όταν δεν δίνετε τις μάχες σας για να κατακτήσετε τη θέση που σας αρμόζει μέσα στην κοινωνία, την εργασία και την οικογένεια, όταν εξαρτάστε από τους άλλους, ΔΕΝ μπορείτε να βοηθήσετε τα παιδιά σας. Χρησιμοποιήστε τη λογική, είναι το όπλο σας εναντίον του φόβου που σας κάνει παράλογους, δηλαδή σας κάνει κι εσάς παιδιά. Ας θέσουμε σαν στόχο να γίνουμε πρώτα εμείς ενήλικες και στη συνέχεια να αναθρέψουμε με υπευθυνότητα τα παιδιά που φέραμε στον κόσμο.

 Μένια Παπαδοπούλου